Badanie neurologiczne pacjenta
WYWIAD :
- w przypadku gdy pacjent sam nie jest w stanie podać wszystkich szczegółów należy zebrać wywiad od innych np. rodziny, świadków
główna skarga chorego :
- trzeba dokładnie ustalić co pacjent rozumie pod danym pojęciem
- określić zasięg objawów ubytkowych np. czy niedowład uniemożliwia wykonywanie jakiejś czynności
początek choroby :
- jak zaczęła się choroba ?
- czy nagle ,w ciągu sekund, minut, godzin, dni, tygodni,miesięcy, lat ?
dynamika rozwoju objawów :
- czy choroba postępuje, stopniowo, czy skokowo ?
- czy po okresie pogorszenia nastąpiła stabilizacja ?
- czy dolegliwości powracają co jakiś czas ?
- które objawy były wcześniej, a które później ?
- jeśli objawy występują co pewien czas, spytać jak często się pojawiają i jak długo utrzymują
- używać pojęć czynnościowych np.może chodzić, biegać,chodzić o lasce
czynniki wyzwalające i przynoszące ulgę :
dotychczasowe leczenie i wykonywane badania :
inne objawy neurologiczne :
- obecnie i przeszłości
- bóle głowy szczególnie z tow. nudnościami i wymiotami
- napady drgawek
- omdlenia
- krótkoterminowa utrata przytomności
- drętwienie, mrowienie kończyn
- osłabienie siły mięśniowej któreś z kończyn
- zaburzenia czynności zwieraczy (nietrzymanie moczu, stolca, zatrzymanie moczu, zaparcia)
- zaburzenia wzroku:
- podwójne widzenie
- widzenie zamglone
- utrata wzroku
- zaburzenia w polu widzenia
- zawroty głowy z uczuciem wirowania otoczenia
- niemożność utrzymania równowagi
- ruchy mimowolne
- zaburzenia pojmowania, pamięci, zapamiętywania
- niemożność mówienia, lub rozumienia mowy
- osłabienie ostrości słuchu
- bóle kręgosłupa
- bóle twarzy
- zab. połykania
- zab. snu
- zmiany nastroju
- upośledzenie zdolności do pracy
obecny stan neurologiczny :
- jakie czynności pacjent jest w stanie obecnie wykonać
- czy potrafi samodzielnie jeść, umyć się, iść do ubikacji itp.
przebyte choroby :
- urazy czaszkowo-mózgowe
- zapalenie opon i mózgu
- nadciśnienie tętnicze, ChNS, miażdżyca
- cukrzyca
- nowotwory
- kiła, gruźlica
- stosowanie używek (nikotyna, alkohol)
- narażenie na działanie trucizn
wywiad okołoporodowy :
- w czasie ciąży i porodu występowały jakieś nieprawidłowości
wywiad rodzinny i środowiskowy :
- czy ktoś z rodziny cierpi, lub leczył się na podobne dolegliwości
- warunki życiowe
MODELOWA OCENA WYWIADU :
- po zebraniu wywiadu od chorego i ew. od jego otoczenia staramy się ułożyć ze zbioru uzyskanych informacji model wywiadu charakterystyczny dla danej grupy chorobowej
model naczyniowy :
- nagłe objawy
- deficyt neurologiczny (niedowład połowiczy, afazja, zab. czucia, zawroty głowy)
- często obecność ChNS, miażdżycy, nadciśnienia, cukrzycy
model zapalny :
- ogólna infekcja z temperaturą często poprzedzjąca objawy neurologiczne
- ostry ból głowy
- cechy zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego
- deficyt neurologiczny
- częste ilościowe i jakościowe zab. świadomości
- objawy oponowe wczesne (przeczulica) i późne (sztywność karku)
model nowotworowy :
- wolno narastające objawy często poprzedzone ogniskowym napadem padaczkowym
- wolniej, lub szybciej nasilający się deficyt neurologiczny
- w końcowej fazie zesp. wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego
- utrata m.c
model urazowy :
- wywiad wypadkowy
- w okresie ostrym zab. przytomności, nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, często tow. deficyt neurologiczny (zab. kontaktu słownego, zab. motoryki ogólnej, anizokoria)
- w okresie późnym narastająca męczliwość, zaburzenia pamięci, otępienie, objawy piramidowe, móżdżkowe, pozapiramidowe
model zwrodnieniowy :
- wolno narastające (szereg lat) objawy ogniskowe
- często dominują zab. pamięci, otępienie
- mogą towarzyszyć obj. piramidowe, móżdżkowe, pozapiramidowe
model toksyczny :
- wywiad świadczący o możliwości zatrucia
- w okresie ostrym :
- nudności, wymioty
- biegunka
- zab. kontaktu
- w okresie póżnym :
- objawy rzekomonerwicowe (bóle i zawroty głowy)
- obj. encefalopatyczne (osłabienie, drażliwość, zab. snu i pamięci)
- obj. polineuropatyczne (bóle i parestezje kończyn)
BADANIE GŁOWY :
oglądanie :
- kształt
- symetria czaszki, proporcje poszscz. części
- owłosienie
- zmiany barwnikowe
- obecność zranień, blizn i ubytków
- obecność zgrubień kostnych
badanie palpacyjne :
opukiwanie :
- mocno
- miejscowa bolesność :
- złamania
- ogniskowe procesy mózgowe
- zmiany odgłosu opukowego:
osłuchwanie :
- szmer synchroniczny z tętnem, słabnie, lub znika po uciśnięciu t. szyjnej, chory słyszy szmer :
- naczyniaki tętniczo-żylne
- guzy obficie unaczynione
BADANIE NERWÓW CZASZKOWYCH :
- uszkodzenia nn. czaszkowych mogą być wynikiem :
- uszkodzenia w obrębie nerwu
- uszkodzenia w obrębie jądra nerwu
- zmian w obrębie szlaków prowadzących do kory i z kory mózgu, międzymózgowia, móżdżku, pnia mózgu
- uogólnionych zmian chorobowych dot. nerwów, lub mięśni
BADANIE NERWU WĘCHOWEGO (I) :
badanie :
- sprawdzić drożność nosa
- polecamy choremu wąchać z otwartej buteleczki różne wonne substancje (ale nie substancje silnie drażniące tj. amoniak, HCl, bo one podrażniają n.V)
- każdy nerw badamy oddzielnie zaciskając palcem drugi otwór nosa
odchylenia :
- anosmia – zniesienie węchu, chory w ogóle nie odróżnia zapachów
- hyposmia – upośledzenie węchu, chory podaje,że czuje zapach, ale nie potrafi go zidentyfikować
- może wystąpić w zmianach miejscowych np. nieżyt nosa
- najczęstszymi przyczynami hyposmii i anosmii są :
- zmiany zapalne części węchowej błony śluzowej jamy ustnej
- złamania w obrębie przedniego dołu czaszki (przerwanie nitek węchowych, stłuczenie opuszki)
- upadek na tyłogłowie (uszkodzenie opuszki w mechaniźmie przeciwuderzenia)
- guz przedniego dołu czaszki (oponiak rynienki nerwowej, glejak opuszki, lub płata czołowego, tętniak)
- zmiany zapalne (kiła, zapalenie opon mózgowych)
- krwotok podpajęczynówkowy
- cukrzyca
- choroba Alzheimera
- choroba Parkinsona
- hyperosmia – nadwrażliwość węchowa :
- często jest somatyzacją depresji
- cacosmia – halucynacje węchowe :
- napady częściowe proste często przechodzące w częściowe złozone (podrażnienie haka hipokampa, jądra migdałowatego, lub podstawy płata skroniowego przez guz, lub bliznę glejową)
- psychozy (brak krytycyzmu)
BADANIE NERWU WZROKOWEGO (II) :
- oglądanie tarczy n. wzrokowego :
- za pomocą wziernika (bad. dna oka)
- bladoróżowy krążek
- wyraźne granice, brzeg nosowy nieco zatarty
- w części środkowej białawe fizjologiczne zagłębienie
- z zagłębienia wychodzą rozgałęzienia a. centralis retinae i wnikają żyły siatkówki
- obrzęk tarczy :
- spowodowany jest upośledzeniem odpływu krwi żylnej
- tarcza jest uniesiona, ma zatarte granice, naczynia żylne są poszerzone, niekiedy pojawiają się wybroczyny
- przyczyny obrzęku tarczy :
- ↑ ciśnienia śródczaszkowego
- zapalenie nerwu wzrokowego
- zaburzenia krążenia tętniczego w siatkówce i choroby naczyń siatkówki
- guzy oczodołu
- znaczny ↑ stężenia białka w PMR
- choroby krwi :
- znacznego stopnia anemia, czy policytemia
- badanie pola widzenia :
- pole widzenia jest to przestrzeń, którą ogarniamy nieruchomym okiem
- w czasie badania chory nie może poruszać gałkami ocznymi
Metoda konfrontacyjna :
- porównanie pola widzenia badanego i badającego (przy założeniu, że badający ma prawidłowe)
- badany i lekarz siedzą naprzeciw siebie w odl. ok. 0,5 m.
- badany tyłem do źródła światła
- głowa badanego i lekarza są na tym samym poziomie i w tym samym ustawieniu
- każde oko badamy osobno
- podczas badania oka prawego lekarz zasłania sobie oko prawe, a pacjent lewe
- chory wpatruje się okiem prawym w żrenicę oka lewego lekarza
- podczas badania lekarz porusza palcem w płaszczyżnie znajdującej się w równej odległości od lekarza i badanego, lekarz porusza palcem od obwodu ku środkowi z róznych stron
- (góra, doł, skroń, nos)
- badany ma podać kiedy zobaczy palec
- zakłada się że lekarz nie ma zaburzeń poal widzenia
Metoda orientacyjna :
- zorientowanie się czy chory nie ma hemianopsji
- rysujemy linię poziomą dł. ok. 20 cm. (może być stetoskop)
- chory zamyka 1 oko
- polecamy podzielić choremu linię na 2 równe części
- tak samo postępujemy z linią pionową
- chory z anopsją :
- dzieli linię na 2 nierówne części ponieważ nie widzi linii w całości
- dłuższy odcinek linii wskazuje na stronę ubytku pola widzenia
Badanie za pomocą perymetru :
- badanie dokładnie odzwierciedlające pole widzenia
- interpretacja:
- ubytek pola widzenia dotyczy obu oczu nie uszkodzenie przed skrzyżowaniem
- tak
- siatkówka, lub n. wzrokowy
- ubytek jednoimienny nie
- ( te same połowy pola widzenia ) niedowidzenie skroniowe obustronne ?
- tak nie
- tak
- uszkodzenie niedowidzenie
- jednakowe ubytki w obu oczach skrzyżowania obwodowe obustr. nie ?
- tak nie
- w której części pola widzenia występują ubytki ?
- uszkodzenie pasma wzrokowego
- obustr. uszkodzenie siatkówki, lub n. II
- niedowidzenie połowicze dolne kwadranty górne kwadranty
- widzenie plamkowe zachowane ? uszkodzenie w uszkodzenie w płacie tak nie płacie ciemieniowym skroniowym
- uszkodzenie kory uszkodzenie potylicznej promienistości wzrokowej
- niedowidzenie w 1 oku - uszkodzenie umiejscowione przed chiasma opticum
- niedowidzenie skroniowe obustronne - uszkodzenie chiasma opticum
- niedowidzenie jednoimienne - uszkodzenie za chiasma opticum
- niedowidzenie jednoimienne symetryczne - uszkodzenie za ciałami kolankowatymi bocznymi
badanie widzenia barw :
badanie ostrości wzroku :
Tablice Shellna :
- badany czyta litery z odległości 6 m.
- przy każdym rzędzie podana jest w m. odległość z jakiej badany powinien widzieć litery
- jeśli badany widzi wszystkie rzędy przy których jest liczba >6 oraz rząd przy którym jest 6 to ostrość wzroku jest prawidłowa (6/6 = 1,0)
- jeśli badany widzi litery odpowiednio mniejszej liczby metrów ostrość wzroku jest ↓ np. 6/3
- każde oko badamy osobno
Inne metody :
- do badania użyć można tablic badania ostrości wzroku z bliska
- można użyć np. gazetę i zaznaczamy z jakiej odległości potrafi jeszcze czytać
- jeśli ostrość wzroku jest znacznie ↓ polecamy choremu liczyć palce ręki, oznaczamy w m. odległość z jakiej jeszcze liczy
- jeśli ostrość wzroku jest znacznie upośledzona sprawdzamy czy chory ma poczucie światła i czy rozpoznaje ruchy ręki
- można zrobić szpilką dziurkę w kartce – chory patrzy przez tę dziurkę i np. czyta
- poprawa ostrości wzroku – upośledzenie wzroku ma charakter refrakcyjny
- jeśli chory nosi okulary zaznaczamy jakie
- szkła nie zmniejszają upośledzenia ostrości wzroku, jeśli wywołane jest ono zmianami w n. Wzrokowym
BADANIE NERWÓW : III, IV i VI :
szerokość szpar powiekowych :
- w warunkach prawidłowych szpary powiekowe powinny być równe opadniecie powieki górnej (ptosis) :
- może być częściowe, lub zupełne
- występowanie :
- porażenie n.III
- ptosis sympathica w zespole Hornera
- 3opadanie starcze
- 3miastenia
- wyższe ułożenie powieki (odciągnięcie powieki)
badanie ruchów gałek ocznych :
- są skojarzone (nigdy nie możemy poruszać 1 okiem)
- ruchy badamy polecając choremu śledzić palec, który przesuwamy w różnych kierunkach
- wodzimy powoli i zatrzymujemy się na kilka sek. w pozycji krańcowej
- ruchy:
- z jednej strony na drugą
- ze środka do góry i dołu
- do góry i dołu gdy gałki oczne są max. wychylone w bok
- należy odróżnić porażenia poszczególnych mięśni od porażenia spojrzenia:
- w przyp. porażenia mm. występuje zwykle zez i dwojenie
- dwojenie się przy patrzeniu w kierunku mięśnia porażonego tzn. w kierunku w którym dany mięsień fizjologicznie porusza gałkę oczną
- obrazem fałszywym jest obraz zewnętrzny (powstaje w oku z niedowładem)
- należy też zbadać ruchy dowolne gałek ocznych
- oczopląs (nystagmus) – są to mimowolne, rytmiczne, prawie zawsze obustronne ruchy gałek ocznych kierunek określamy wg. fazy szybkiej
badanie źrenic :
wielkość i kształt :
- prawidłowe żrenice są równe i okrągłe
- anisokoria :
- pochodzenia kiłowego
- zrosty tęczówki wywołane procesem zapalnym
- zespół Hornera (jednostronne zwężenie żrenicy)
- porażenie nerwu III (jednostronne rozszerzenie źrenicy)
- źrenice rozszerzone :
- atropina
- skopolamina
- kokaina
- źrenice zwężone :
- opium, morfina
- wiąd rdzenia odruch źrenic na światło :
- chory patrzy w dal
- szybkim ruchem rzuca się strumień światła najpierw na jedną źrenicę, a potem na drugą
- każdą źrenicę badamy osobno, aby wykluczyć reakcję konsensualną
- badamy reakcję konsensualną:- polecamy patrzeć w dal, a następnie spojrzeć na palec badającego (w linii środkowej 5 – 7 cm. przed oczami badanego)
- zwężenie drugiej źrenicy pod wpływem bodźca działającego na źrenicę pierwszą
- pobudzenie powstaje w n. wzrokowym i dochodzi do obu jąder dodatkowych n.III odruch źrenic na akomodację i konwergencję :
- fizjologicznie występuje zwężenie źrenicy przy patrzeniu na palec
- konwergencja również powoduje zwężanie żrenic
BADANIE NERWU TRÓJDZIELNEGO :
zakres zaopatrywania n.V :
- V1 : czuciowo górne piętro twarzy powyżej rima palpebrae :
- szczególnie oko i oczodół, czoło, grzbiet nosa, zatokę czołową i sitową, powiekę górną, gałkę oczną
- V2 : czuciowo środkowe piętro twarzy między rima palpebrae, a rima oris :
- powieka dolna, boczna część nosa, okolicę skroni, szczęki, wargi górnej szczękę, górne zęby, zatoki przynosowe, błonę śluzową dolnej części nosa
- V3 : czuciowo : dolne piętro twarzy poniżej rima oris (żuchwa, bródka, zęby dolne, język)
- ruchowo : mm.żwacze, m. mylohyoideus, venter anterior m. digastrici mm. skroniowe, mm. skrzydłowe boczne i przyśrodkowe
- * kąt żuchwy unerwia C2
badanie czucia na twarzy :
- w zakresie unerwienia 3 gałęzi dotykając lekko odpowiednich okolic twarzy kawałkiem waty, lub papierkiem (czucie dotyku), szpilką (czucie bólu), probówkami z ciepłą i zimną wodą (czucie temperatury)
punkty uciskowe n.V :
- w miejscu ujścia n. nadoczodołowego przez incisura supraorbitalis
- w miejscu ujścia n. podoczodołowego przez foramen infraorbitale
- w miejscu wyjścia n. bródkowego przez foramen mentale
odruch rogówkowy :
- lekkie dotknięcie rogówki kawałeczkiem waty, lub papieru
- ramię doprowaczające : V1
- ramię odprowadzające :VII
- pacjent w czasie badania patrzy w górę i na zewnątrz od lekarza
- prawidłowo przymknięcie powieki oka badanego i przeciwnego
- zniesienie – uszkodzenie ramienia doprowadzającego, lub odprowadzającego :
- uszkodzenie V1 : żadne oko się nie zamyka
- uszkodzenie VII : jedno oko się nie zamyka
badanie części ruchowej n.V :
- chory otwiera usta i porusza żuchwą do boków i przodu:
- czy podczas otwierania ust żuchwa nie zbacza do boku?
- mm. skrzydłowe poruszają żuchwą w stronę przeciwną
- w jednostronnym porażeniu n.V żuchwa zbacza w stronę porażenia wskutek przewagi mięśni strony zdrowej, chory nie może wykonać ruchu w stronę zdrową
- napinanie mm. żwaczy i skroniowych :
- chory silnie zaciska zęby i obmacuje się mięśnie
- w znacznym zaniku mm. żwaczy i skroniowych obserwuje się zapadnięcie policzka i skroni
odruch żuchwowy :
- uderzenie młotkiem w palec leżący na bródce chorego, który ma usta lekko otwarte
- po uderzeniu następuje skurcz mm żwaczy i zamknięcie ust (minimalny ruch)
- odruch :
- ramię dośrodkowe i odśrodkowe : n.V3
- silny toniczny skurcz m. żwaczy (trismus) :
BADANIE NERWU TWARZOWEGO (VII) :
- zakres unerwienia :
- pars gustatoria :
- pars secretoria :
- gandula submandibularis, sublingualis i linguales (chorda tympani)
- gl. lacrimalis, gl. palatini, gl. nasales (n. petrosus maior)
- pars motoria :
- mm.mimiczne twarzy
- m.stapedius
- m. potyliczny i mm. małżowiny usznej
- v. post. m. digastrici i m.stylohyoideus
- platysma
- unerwienie korowe mm. mimicznych górnej części twarzy jest jest obustronne (górna część jądra otrzymuje włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane)
- unerwienie korowe mm. dolnej częsci twarzy jest jednostronne (dolna część jądra otrzymuje tylko włókna skrzyżowane)
- oglądanie twarzy chorego w spokoju i podczas rozmowy :
- ocena symetrii :
- fałdy nosowo – policzkowe
- zmarszczki na czole
- kącik ust
- lekka asymetria twarzy może wystąpić u ludzi zupełnie zdrowych
- polecić choremu :
- zmarszczyć czoło (opuścić głowę i patrzeć w górę)
- zmarszczyć brwi
- zamknąć silnie oczy
- pokazać zęby (wyszczerzyć)
- ujawnia się niedowład mm. dolnej części twarzy
- zagwizdać
- dmuchać
- w celu ujawnienia niedowładu m. okrężnego oka polecamy choremu silnie zacisnąć powieki i staramy się palcem rozewrzeć szpary powiekowe:
- po stronie niedowładu łatwiej można otworzyć
- starać się wywołać uśmiech na twarzy chorego:
- podczas ruchów twarzy mimowolnych, związanych z emocjami niedowład w połowiczym porażeniu n.VII nie uajwnia się
objaw Chvostka :
- normalnie n. VII jest niepobudliwy na bodźce mechaniczne
- w tężyczce (tetania) pobudliwość mechaniczna n.VII wzrasta
- po uderzeniu młotkiem w n.VII w okolicy pes anserinus otrzymuje się skurcz mm. twarzy
objaw Bella :
- w przypadku obwodowego uszkodzenia n.VII
- podczas zamykania oczu można zaobserwować ruch gałki ocznej do góry
odruch rogówkowy :
- zniesiony, lub osłabiony po stronie porażonej
BADANIE NERWU PRZEDSIONKOWO – ŚLIMAKOWEGO (VIII) :
badanie słuchu :
- poleca się choremu powtarzać szept i mowę głośną
- fizjologicznie słyszymy szept z odległości 6 – 7 m
- w tej odległości badany stoi bokiem do lekarza
- chory zatyka palcem ucho nie badane
- jeśli nie słyszy z tej odległości przybliżamy się i określamy odległość z której słyszy
- porównanie ostrości słuchu obu uszu:
próba Webera :
- drgające widełki stroikowe przykładamy na środku czoła badanego
- prawidłowo badany słyszy jednakowy dźwięk w obu uszach
- uszkodzone ucho środkowe, lub zewnętrzne :
- chory słyszy głośniej drganie widełek w uchu chorym
- uszkodzenie aparatu odbiorczego :
- chory wyrażniej słyszy stroik uchem zdrowym
próba Rinnego :
- stroik przykładamy do wyrostka sutkowatego
- chory ma powiedzieć kiedy przestanie słyszeć jego drgania
- przewód słuchowy zewnętrzny zatyka palcem
- gdy badany oświadczy że już nie słyszy zbliżamy stroik do przewodu słuchowego
- prawidłowo przewodnictwo powietrzne jest dłuższe niż kostne i badany jeszcze jakiś czas słyszy drganie widełek (Rinne +)
- podobnie w razie uszkodzenia aparatu odbiorczego
- w chorobach ucha środkowego i zewnętrznego przewodnictwo powietrzne jest skrócone (Rinne - ), chory nie slyszy stroika przyłożonego do przewodu słuchowego zewnętrznego
- dokładniejsze badanie przeprowadza się stroikami o różnej częstości drgań :
- upośledzenie słyszenia tonów niskich w uszkodzeniu aparatu przewodzącego
- upośledzenie słyszenia tonów wysokich w uszkodzeniu aparatu odbiorczego
- próba kaloryczna Baranyego :
- badanie układu przedsionkowego
próba Hallpike’a :
- wykonuje się w przypadku zawrotów głowy związanych ze zmianą położenia
- pacjent siada na płaskiej leżance, w taki sposób by po przyjęciu pozycji leżącej jego głowa zwisała poza leżanką
- obrócić głowę pacjenta w jedną stronę
- pajent powinien szybko położyć się na łóżku z wyprostowaną szyją (lekarz przytrzymuje głowę)
- należy obserwować czy oczopląs występuje w stronę spojrzenia, czy występuje z pewnym opóźnieniem, czy ↓ się po powtórnym badaniu, czy pacjent odczuwa zawroty głowy
- podobną próbę przeprowadzamy z drugiej strony
- wyniki :
- oczopląs nie występuje → prawidłowo
- oczopląs kołowy z opóżnieniem, znika po pewnym czasie, występuje lekki zawrót głowy → obwodowy zespół przedsionkowy
- oczopląs pojawia się od razu i nie znika → ośrodkowy zespół przedsionkowy
próba obracania (Unterberga) :
- pacjent staje naprzeciwko lekarza z rękami wyprostowanymi i zwróconymi w kierunku lekarza
- pacjent idzie w miejscu i po chwili zamyka oczy
- jeśli stopniowo obraca się :
- uszkodzenie po stronie w którą pacjent się obraca
oczopląs (nystagmus) :
- są to mimowolne, rytmiczne ruchy gałek ocznych, ujawniające się najczęściej w skrajnym wychyleniu gałek
- typ :
- wahadłowy (obustronny)
- rytmiczny (z wyraźną fazą jednostronną)
- postać :
- poziomy
- pionowy
- skośny
- obrotowy
- kierunek :
- określany wg zwrotu fazy szybiej
- szybkość
- amplituda :
- grubofalisty
- drobnofalisty
natężenie :
- I0 tylko przy patrzeniu w kierunku fazy szybkiej
- II0 też przy patrzeniu na wprost
- III0 przy patrzeniu w obu kierunkach
- w uszkodzeniu błędnika faza szybka ukierunkowuje się w stronę zdrową, oczopląs jest zwykle poziomy, lub poziomoobrotowy, drobnofalisty
- w uszkodzeniach ośrodkowych faza szybka w stronę chorą, lub oczopląs wahadłowy, grubofalisty, często z komponentą pionową
- oczopląs optokinetyczny :
- przy patrzeniu na jednostronnie przesuwajace się obrazy w polu widzenia (np. podczas jazdy pociągiem)
- faza szybka przeciwnie do kierunku przesuwania się obrazów
- zanika w uszkodzeniach płata skroniowego, lub ciemieniowego
BADANIE NERWU GARDŁOWO JĘZYKOWEGO (IX) I BŁĘDNEGO (X) :
zakres unerwienia :
- nerw IX :
- czuciowo : górna część gardła, ucho środkowe, korzeń języka, podniebienie miękkie, migdałki
- smakowo : 1/3 tylna języka
- ruchowo : m. constrictor pharyngis sup., m. stylopharyngeus
- parasympatycznie : gl. parotis, buccales et labiales
- nerw X :
- ruchowo : mm. podniebienia miękkiego, gardła, przełyku, krtani
- czuciowo : opona twarda tylnej jamy czaszki, ucho zewnętrzne, krtań
- parasympatycznie i czuciowo : narz. kl. piersiowej i jamy brzusznej
oglądanie gardła :
- przyciskamy język szpatułką i oglądamy ustawienie łuków podniebiennych w spokoju i podczas fonacji (chory mówi „aaaaa”)
- łuk podniebienny po stronie niedowładu jest ustawiony niżej i nie unosi się podczas fonacji
- prawidłowo podczas fonacji języczek unosi się pozostając w linii środkowej
- jeśli podniebienie jest porażone po jednej stronie języczek zbacza w stronę zdrową
- objaw firankowy :
- podczas fonacji tylna ściana gardła przesuwa się w stronę zdrową
- dysfagia :
- można dać pacjentowi wodę do przełknięcia
- mowa :
- ma przydżwiek nosowy i jest dyzartryczna
badanie odruchu podniebiennego i gardłowego :
- włókna n.IX i X są ramieniem doprowadzającym i odprowadzającym łuku odruchowego
- odruchy te mogą być osłabione, lub zniesione u zdrowych
- odruch podniebienny :
- wywołujemy dotykając szpatułką obu łuków podniebiennych
- prawidłowo łuk podniebienny unosi się
- odruch gardłowy :
- dotykamy szpatułką tylnej ściany gardła
- prawidłowo odruch wymiotny i uniesienie języczka
badanie smaku :
- nerw VII – 2/3 przednie języka
- nerw IX – 1/3 tylna języka
- kładziemy bagietką na różne strony i części języka kolejno szczyptę cukru, soli kwasku cytrynowego i chininy
- chory pokazuje na krtce z napisami jaki to smak
- po każdym badaniu dokładne przepłukanie ust
- ważna jest kolejność
- badanie smaku na tylnej części języka :
- dotknięcie słabym prądem galwanicznym wywołuje kwaśny smak
BADANIE NERWU DODATKOWEGO (XI) :
zakres unerwienia :
- m. sternocleidomastoideus i m. trapezius
- dana półkula mózgowa zaopatruje m. sternocleidomastoideus po swojej stronie i m. trapezius po stronie przeciwnej
badanie ruchów głowy :
- napinanie m. sternoleidomastoideus ( zwraca głowę w stronę przeciwną)
- polecamy choremu wykonać zwrot najpierw w jedną stronę, potem w drugą, jednocześnie przeciwstawiamy temu ruchowi opór ręki położonej na policzku chorego, a drugą ręką obmacujemy mięsień
badanie m. trapezius :
- siłę górnej części m. trapezius badamy przeciwstawiając opór ruchowi unoszenia barków, jednocześnie obserwując napinanie mięśnia
- przy porażeniu łopatka obniża się, oddala się od linii środkowej ciała, niekiedy odstaje
interpretacja :
- niedowład m. sternocleidomastoideus i m. trapezius po tej samej stronie
- niedowład m. sternocleidomastoideus po tej samej stronie i m. trapezius po przeciwnej :
- porażenie ośrodkowe po stronie m. sternocleidomastoideus
- opóżnienie ruchu unoszenia barku po jednej stronie :
- porażenie ośrodkowe po stronie przeciwnej
BADANIE NERWU PODJĘZYKOWEGO (XII) :
zakres unerwienia :
badanie języka :
- po szerokim otwarciu j. ustnej oglądamy język:
- chory wysuwa język do przodu :
- czy są zaniki
- czy są drgania
- czy nie zbacza po wysunięciu
- chory wysuwa język na brodę i przytrzymuje
- badanie ruchów języka
- ocena siły mięśniowej
- pacjent wypycha policzek językiem
- lekarz próbuje wepchnąć język od zewnątrz
- powtórzyć po drugiej stronie twarzy
interpretacja :
- jednostronne porażenie obwodowe :
- język zbacza w stronę uszkodzenia (m. genioglossus strony zdrowej przepycha język w stronę uszkodzenia)
- porażenie ośrodkowe :
- język zbacza w stronę zdrową
BADANIE KOŃCZYNY GÓRNEJ :
Oglądanie:
ułożenie kończyny :
- w hemiplagia capsularis :
- ramię lekko odwiedzione
- przedramię zgięte w stawie łokciowym i lekko nawrócone (pronacja)
- ręka i palce ręki w zgięciu dłoniowym
- towarzyszy mu ułożenie wyprostne k. dolnej
- w zespole parkinsonowskim :
- palce przywiedzione, zgięte w stawach podstawowych pod kątem 100 o , w stawach międzypaliczkowych wyprostowane
- kciuk wyprostowany, a jego opuszka przylega do opuszki wskaziciela
skóra :
- rany
- otarcia naskórka
- blizny
- zaburzenia troficzne
- znamiona
- naczyniaki
- guzki układające się wzdłuż nerwów
- pęcherzyki
- zabarwienie, ciepłota
stan mięśni :
- zanik masy mięśniowej :
- rozlany (najczęściej z bezczynności)
- ograniczony (najczęściej uszkodzenie n. obwodowego)
drżenie pęczkowe i włókienkowe (fasciculatio i fibrillatio) :
- drżenie pęczkowe :
- powstaje wskutek szybkich skurczów włókienek mięśniowych
- jest wyrazem patologicznych wyładowań ze schorzałej kom. ruchowej
- są to niewielkie drgania podskórne odpowiadające skurczom jednostki ruchowej
- najcz. w przewlekłych sprawach zwyrodnieniowych uszkadazjących kom. ruchowe rogów przednich rdzenia np. stwardnienie boczne zanikowe
- drżenie włókienkowe :
- występuje w odnerwionych włóknach mięśniowych
- powstaje na skutek nadwrażliwości wyrodniejących włókien mięśniowych w stosunku do Ach tkankowej
- nie jest widoczne pod skórą
hiperkinezy (ruchy mimowolne) :
- drżenie :
- spoczynkowe, kinetyczne (pozycyjne, zamiarowe)
- polecić pacjentowi narysować spiralę, lub połączyć dwie równoległe linie (wykrywanie drżenia minimalnego)
- ruchy pląsawicze :
- są to szybkie nieskoordynowane ruchy nie mające stałej i określonej postaci
- nakładają się na ruchy celowe, lub występują w spoczynku
- ruchy atetotyczne :
- są to powolne ruchy dotyczące odsiebnych części kończyn zwykle palców rąk
- palce są nadmiernie wyprostowane i przybierają dziwacze, niezwykłe ustawienia
- często towarzyszą porażeniom dziecięcym
- mioklonie :
- są to szybkie, nieregularne, nagłe skurcze mięśni, lub nawet części mięśnia
- częściej występują w mm. kończyn
- występują w ostrym nagminnym zapaleniu mózgu
- ruchy dystoniczne :
- ruchy skręcające obejmujące głównie mięśnie pasa barkowego i miednicy
- w mięśniach tułowia powodują podczas chodzenia wygięcie kręgosłupa do przodu (dystonia torsyjna)
- hemibalizm :
- są to obrotowe ruchy dotyczące tułowia i kończyn pojawiające się jednostronnie
- występują w uszkodzeniu jądra niskowzgórzowego
BADANIE RUCHÓW CZYNNYCH :
- polecamy choremu wykonywać ruchy czynnne jednocześnie prawą i lewą kończyną w poszczególnych stawach
- zwracamy uwagę na zakres i szybkość ruchów
- ruchy po stronie dominującej są zazwyczaj silniejsze i sprawniejsze
- badamy kolejno :
- ruch barku (ku górze, przodowi, tyłowi)
- ruchy w stawie barkowym (ruchy wyprostowanej k.g w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej)
- ruchy w stawie łokciowym
- ruchy w stawie nadgarstkowym
- ruchy palców (zginanie, postowanie, odwodzenie, przywodzenie)
próba mijania (zbaczania) :
- polecamy choremu wyciągnąć przed siebie obie wyprostowane kończyny górne, zamknąć oczy i trzymać kończyny nieruchomo
- gdy kończyna po jednej stronie opada :
- polecamy choremu jednocześnie podnieść do góry obie wyprostowane kończyny górne
- po stronie niedowładu kończyna opóźnia się i występuje lekkie zgięcie w stawie łokciowym
- korzenie rdzeniowe :
- - C5 :
- odwodzenie barku
- zginanie w stawie łokciowym
- odruch z m. dwugłowego
- - C6 :
- zginanie w stawie łokciowym (półnawróconej)
- odruch z m. brachioradialis
- - C7 :
- prostowanie palców
- prostowanie w stawie łokciowym
- odruch z m. triceps brachii
- - C8 :
- - Th1 :
BADANIE RUCHÓW BIERNYCH I NAPIĘCIA MIĘŚNI :
- pacjent powinien mieć odwróconą uwagę np. rozmową
- podczas badania polecamy choremu rozluźnić mięśnie
- wykonujemy kolejno ruchy we wszystkich stawach obu kończyn
- zwracamy uwagę na zakres ruchów i napięcie mięśniowe
- opór który wyczuwamy podczas wykonywania ruchów biernych wskutek napinania się mięśni jest miarą napięcia mieśniowego
- ocenę napięcia umożliwia też obmacywanie mięśni w spokoju i podczas ruchów biernych
zakres ruchów biernych :
- ograniczenie zakresu :
- zmiany w stawach
- przykurcze (contractura) – rozwijają się w następstwie silnego i długotrwałego ↑ napięcia mięśni, lub w następstwie niedowładu
napięcie mięśniowe :
- obniżone :
- ↓ oporu podczas wykonywania ruchów biernych
- mięśnie zwiotczałe, kontury zatarte,
- nadmierna ruchomość stawów (możliwe wyprostowanie, lub zgięcie w zakresie przekraczającym granice fizjologiczne)
- podczas wykonywania szybkich ruchów biernych (potrząsanie) przedramieniem w różnych kierunkach łatwo można zauważyć nadmierne wychylenie ręki
- stan spastyczny (kurczowy) :
- spasticitas
- wzmożenie napięcia mięśniowego typu scyzorykowego
- podczas wykonywania biernych ruchów szybkich na początku ruchu opór jest największy, po czym dość nagle ↓ się i w miarę wykonywania ruchów czasem zupełnie ustępuje
- towarzyszy uszkodzeniu drogi korowo – rdzeniowej
- sztywność (rigiditas) :
- podczas wykonywania ruchów biernych występuje opór stały w trakcie całego ruchu
- może być sztywność typu rury ołowiowej, lub koła zębatego
- występuje w chorobach zwojów podstawy
BADANIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ :
- poleca się choremu wykonać ruch w jednym ze stawów, a jednocześnie przeciwstawiamy temu ruchowi opór własnej ręki
- badamy siłę we wszystkich stawach w kolejności tj. przy badaniu ruchów czynnych
- osłabienie siły mięśniowej = niedowład (paresis)
- całkowita niemożność wykonania ruchu = porażenie (paralysis)
- niedowład w skali bydgoskiej :
- kończyna górna :
- 0p. – brak ruchu, lub ślad ruchu
- 1p. – możliwość wykonania niepełnego zakresu ruchu w odciążeniu
- 2p. – pełen zakres ruchów bez obciążenia
- 3p. – pełen zakres ruchów z obciążeniem ręka :
- 0p. – brak ruchu
- 1p. – ręka chwytna
- 2p. – ręka manipulacyjna z pełną opozycją kciuka
- 3p. – ręka gestowa
BADANIE ODRUCHÓW :
odruch z m. brachioradialis :
- ośrodek C5 – C6 (n. radialis)
- ramię chorego jest przywiedzione, przedramię zgięte w stos. do ramienia pod kątem ok. 120o , ręka w ułożeniu pośrednim między supinacją i pronacją
- lekarz ujmuje silnie lewą ręką brzeg łokciowy ręki badanego i uderza młotkiem w wyrostek rylcowaty k. promieniowej
- następuje zgięcie w stawie łokciowym (skurcz m. brachioradialis, m. biceps brachii i m. brachialis internus)
- po uderzeniu w wyrostek rylcowaty często równocześnie stwierdza się odruch Jacobsona :
- polega na zgięciu palców
- obustronny jest fizjologiczny, a jednostronny patologiczny
odruch z m. biceps brachii :
- ośrodek C5 – C6 (n. musculocutaneus)
- ułożenie kończyny jak w odruchu z m. brachioradialis, ale ręka jest w całkowitej supinacji i opiera się na dłoni lekarza
- wyczuwamy ścięgno m. dwugłowego i uderzamy w nie młotkiem
- powoduje to skurcz m. dwugłowego i zgięcie w stawie łokciowym
odruch z m. triceps brachii :
- ośrodek C7 (n. radialis)
- unosimy ramię ku górze do kąta 70 – 75o w stosunku do tułowia
- zginamy kończynę w stawie łokciowym do kąta nieco > 90o
- podtrzymujemy ramię w ten sposób, aby zwisało ku dołowi
- uderzamy w ścięgno m. trójgłowego tuż powyżej wyrostka łokciowego (olecranon)
- występuje skurcz m. trójgłowego i ruch wyprostny przedramienia
- inny sposób : ramię unosimy do poziomu i podtrzymujemy tak aby zwisające swobodnie przedramię tworzyło z nim kąt prosty, dalej tjw.
odruch Meyera :
- odruch z grupy odruchów podstawowych
- przywiedzenie i wyprostowanie kciuka podczas silnego zgięcia w stawie podstawowym III, lub IV palca ręki
- obusronny brak może być fizjologiczny
- jednostronny brak :
- uszkodzenie drogi korowo – rdzeniowej
odruch chwytny :
- występuje jednostronnie w przypadku guza płata czołowego
- przeciwstronnie do uszkodzenia
- chory mimowolnie chwyta przedmiot, który mu się wsadzi do ręki
- usunięcie przedmiotu napotyka trudności
- chory sam nie może czynnie wypuścić przedmiotu
zmiany patologiczne :
- żywe i wygórowane odruchy :
- osłabienie, lub zniesienie odruchów :
- ogólne : neuropatia obwodowa zespół móżdżkowy
- odosobnione : uszkodzenie obwodowego neuronu ruchowego
- anizorefleksja = asymetria odruchów
- odruch odwrócony (paradoksalny) :
- odruch w danym miejscu jest zniesiony, lecz zarazem przeniesiony na niższy poziom
- poziom zniesionego odruchu odpowiada miejscu zmian chorobowych
- np. odruch z m. dwugłowego zniesiony, lecz uderzenie wywołuje skurcz m. trójgłowego
- jest objawem uszkodzenia obwodowego neuronu ruchowego na danym poziomie np.C5 połączonego z uszkodzeniem ośrodkowego neuronu ruchowego poniżej tego poziomu (zajęcie rdzenia kręgowego na poziomie zniesionego odruchu)
- powolne rozlużnianie mięśni po wywołaniu odruchu :
- objaw niedoczynności tarczycy
BADANIE CZUCIA POWIERZCHOWNEGO :
- oczy powinny być zasłonięte
- porównywać symetrycznie
- określając granice upośledzenia czucia rozpoczynamy badanie od stosowania bodźca na obszarze na którym stwierdza się upośledzenie czucia
czucie dotyku :
- badamy kawałkiem papieru, lub waty
- anaesthesia : zniesienie czucia dotyku
- hypaesthesia (hipestezja) : ↓ czucia dotyku
- hyperaesthesia (przeczulica) : ↑ czucia dotyku
czucie bólu :
- badamy szpilką
- okresowo stosuje się bodziec dotykowy i chory ma określić co czuje (ostre, czy tępe)
- analgesia : zniesienie czucia bólu
- hypalgesia : ↓ czucia bólu
- hyperalgesia : ↑ czucia bólu
czucie temperatury :
- dotykamy probówką z zimną i ciepłą (50o) wodą
- termoanalgesia : zniesienie czucia temperatury
- termohypalgesia : ↓ czucia temperatury
- termohyperalgesia : ↑ wrażliwość na bodźce cieplne
przy podejrzeniu uszkodzenia płata ciemieniowego dodatk. badamy :
- badanie umiejscowienia bodźca :
- chory pokazuje palcem, gdzie wystąpił bodziec
- rozróżnianie dwóch bodźców :
- cyrklem Webera
- można też za pomocą 2 szpilek, lub zapałek
- miarą wrażliwości jest odległość między dwoma bodźcami, które badany powinien odczuwać jako oddzielne
- odczytywanie znaków pisanych na skórze (dermoleksja) :
- kreślimy na powierzchni skóry badanego krzyżyk, kółko, lub cyfry
- chory z zamkniętymi oczyma ma rozpoznać co to było
BADANIE CZUCIA GŁĘBOKIEGO :
- chory ma zamknięte oczy
- wykonujemy ruchy bierne kończyną badanego i polecamy mu określić kierunek ruchu i ułożenie kończyny
- zaczynamy od części dystalnych
- jeśli badany określi prawidłowo ruchy i ułożenie kciuka wówczas nie badamy czucia głębokiego w innych stawach (zaburzenia występują najpierw w częściach odsiebnych)
- jeśli są zaburzenia w badaniu kciuka badamy dalej stawy bliższe i określamy zakres zaburzeń
- można też polecić naśladować choremu te ruchy w drugiej kończynie
- wkładamy choremu do ręki rózne przedmioty i ma powiedzieć co to jest (z zamkniętymi oczami)
zmiany patologiczne :
- stereoanestezja :
- niemożność określenia kształtu i wielkości przedmiotów trzymanych w ręce
- towarzyszy upośledzeniu czucia głębokiego
- stereoagnozja :
- gdy występuje w.wym. objawy, ale bez upośledzenia czucia głębokiego
BADANIE ZBORNOŚCI RUCHÓW :
próba palec – nos :
- choremu poleca się trafić końcem palca wskazującego w czubek nosa
- powoli i szybko
- najpierw z zamkniętymi, potem z otwartymi oczami
- chory nie trafia :
- ataksja móżdżkowa
- ataksja tylnosznurowa (z zamkniętymi oczami)
- zaburzenia czucia głebokiego
próba mijania (zbaczania) :
- po stronie odpowiadającej ognisku chorobowemu kończyna zbacza na zewnątrz
diadochokineza :
- zdolność do wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych np. nawracanie i odwracanie ręki, przebieranie palcami, zamykanie i otwieranie pięści
- adiadichokineza :
- niemożność wykonywania w.wym. ruchów
- dysdiadochokineza :
- ograniczenie zdolności wykonywania w.wym. ruchów
- zaburzenia diadochokinezy występują w :
BADANIE KOŃCZYNY DOLNEJ :
OGLĄDANIE :
BADANIE RUCHÓW CZYNNYCH :
- badamy obustronnie ruchy czynne :
- w stawie biodrowym
- w stawie kolanowym
- w stawie skokowym
- w stawach palców stóp
korzenie rdzeniowe :
- L1 – L2 :
- zgięcie w stawie biodrowym
- L3 – L4 :
- prostowanie w stawie kolanowym
- odruch kolanowy
- L5 :
- prostowanie palucha stopy
- S1 :
- prostowanie w stawie biodrowym
- zgięcie w stawie kolanowym
- zgięcie podeszwowe stopy
BADANIE RUCHÓW BIERNYCH I NAPIĘCIA MIĘŚNI :
BADANIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ :
niedowład w skali bydgoskiej :
- 0p. – brak ruchu, lub ślad ruchu
- 1p. – niepełny zakrres ruchów w odciążeniu
- 2p. – pełny zakres ruchów bez obciążenia
- 3p. – pełny zakres ruchów z obciążeniem
próba Barrego :
- choremu leżącemu na brzuchu zginamy obie kończyny dolne w stawach kolanowych pod kątem prostym i polecamy utrzymać kończyny w tej pozycji
- po stronie niedowładu kończyna opada (można wykryć lekki niedowład)
inne sposoby wykrycia lekkiego niedowładu :
- leżący chory kładzie skrzyżowane ręce na klatce piersiowej, rozsuwa nieco kończyny dolne i siada
- ludzie zdrowi opierają się piętami o posłanie
- jeśli jest niedowład kończyna się unosi
- uniesienie 1, lub obu kończyn może wystąpić w chorobach móżdżku
BADANIE ODRUCHÓW :
- odruchy można wzmocnić przez zaciśnięcie pięści, lub złączenie dłoni i ich rozciąganie, liczenie patrzenie w sufit itp.
- brak odruchu można stwierdzić dopiero po wielokrotnym badaniu ze wzmocnieniem
odruch kolanowy (rzepkowy) :
- ośrodek : L2 – L4 (n. udowy)
- chory siedzi na krześle ze stopami opartymi o podłogę, kończyny zgięte w stawach kolanowych pod kątem 100o
- lekarz kładzie rękę na udzie chorego i uderza młotkiem tuż poniżej rzepki w ścięgno m. qadriceps
- widoczny i wyczuwalny jest skurcz m. qadriceps oraz ruch wyprostny w stawie kolanowym
- niekiedy występuje równoczesne przywiedzenie kończyny badanej, czasem obu kończyn (skurcz przywodzicieli)
- można też wywołać gdy nogi swobodnie zwisają
- u chorych leżących kończyny zginamy w stawach kolanowych pod kątem 120 – 130o, stopy opierają się całą powierzchnią o posłanie, chory rozlużnia mięśnie, lekarz podtrzymuje obie kończyny jedną ręką, którą umieszcza pod kolanami badanego
odruch skokowy :
- ośrodek S1 – S2 (n. kulszowy)
- chory klęczy na krześle, lub łóżku tak, aby tylko stopa luźno zwisała poza brzeg krzesła, lub łóżka
- uderzamy młotkiem w ścięgno Achillesa
- następuje skurcz m. triceps surae i zgięcie podeszwowe stopy
- u chorych leżących odruch możemy wywołać po odwiedzeniu kończyny i zgięciu w stawie kolanowym w ten sposób, aby podudzie tej kończyny krzyżowało się z podudziem drugiej kończyny, która pozostaje wyprostowana
odruch podeszwowy :
- ośrodek S1 – S2 (n. kulszowy)
- drażnienie skóry podeszwy wywołuje zgięcie podeszwowe palucha
- należy drażnić skórę zewnętrznej powierzchni podeszwy wdłuż linii biegnącej od pięty ku okolicy nasady V palca
- zgięciu palucha towarzyszy zgięcie pozostałych palców stopy
- reakcja obronna :
- paluch prostuje się i pozostałe palce też, a stopa zgina się w kostce
- należy powtórzyć badanie delikatniej
- zniesienie odruchu (areflexia plantis) :
- paluch ani się nie prostje, ani nie zgina
- może wystąpić w wyniku oziębienia stopy
odruch Babińskiego :
- odruch patologiczny
- wywołujemy tj. podeszwowy
- występuje grzbietowe zgięcie palucha
- (+) objaw Babińskiego :
- uszkodzenie drogi korowo – rdzeniowej
- w 1 – 2 rż. fizjologiczny
- łącznie z odruchem Babińskiego często występuje wachlarzowate odwiedzenie palców stopy (objaw wachlarza)
- może wystąpić zgięcie grzbietowe stopy, zgięcie w stawie kolanowym i biodrowym
- wyraz automatyzmu rdzeniowego
odruch Rossolimo :
- odruch patologiczny
- uderzamy szybko i dość energicznie opuszkami palców, lub młotkiem w opuszki palców stopy
- rozciąginięcie zginaczy palców stopy i zgięcie podeszwowe palców stopy
- (+) odruch Rossolimo :
- jeden z pierwszych objawów SM
- uszkodzenie drogi korowo – rdzeniowej
- niekiedy u zdrowych
klonusy :
- gdy odruchy są bardzo wzmożone towarzyszą im klonusy
- o klonusie mówimy gdy wystąpią co najmniej 3 rytmiczne skurcze
- klonus rzepki (rzepkotrząs) :
- można go uzyskać nagłym ruchem biernym rzepki ku dołowi
- silnie ująć rzepkę miedzy kciuk i palec wskazujący i pociągnąć ku dołowi
- w m. quadriceps występują rytmiczne skurcze co powoduje ruchy rzepki ku górze i ku dołowi
- klonus stopy (stopotrząs) :
- po nagłym wykonaniu grzbietowego zgięcia stopy
- kończyna zgięta w stawie kolanowym i stopa podtrzymywana w zgięciu ręką badającego
- niekiedy klonus pojawia się po wywołaniu odruchu skokowego
BADANIE CZUCIA POWIERZCHOWNEGO I GŁĘBOKIEGO :
- tj. kończyna górna
- zaczynamy od palucha
OBJAWY ROZCIĄGOWE :
objaw Laseque’a :
- uniesienie ku górze kończyny dolnej wyprostowanej w stawie kolanowym powoduje rozciągnięcie n. ischiadicus i ból
- chory leży na plecach
- lekarz kładzie rękę na przedniej powierzchni uda badanego, a drugą ręką umuje od dołu powyżej kostki podudzie i powoli unosi wyprostowaną kończynę do kąta ok. 80o
- w razie ucisku na L5 – S1 uniesienie wywołuje ból wzdłuż n. ischiadicus i zgięcie w stawie kolanowym
- inny sposób polega na uniesieniu ku górze kończyny zgiętej w stawie kolanowym, a następnie po wykonaniu silnego zgięcia w stawie biodrowym powoli prostujemy kończynę w stawie kolanowym
- można też polecić choremu leżącemu usiąść nie zginając kończyn dolnych, lub choremu w pozycji stojącej kazać się pochylić do przodu
- obustronny objaw Laseque’a występuje w zapaleniu wielonerwowym i wielokorzonkowym
objaw Fajersztajna – Krzemickiego :
- ból i zgięcie kończyny chorej zjawia się podczas badania objawu Laseque’a po stronie zdrowej
objaw Mackiewicza :
- objaw rozciągowy n. udowego
- chory leży na brzuchu
- zgięcie podudzia wywołuje ból na przedniej powierzni uda
BADANIE ZBORNOŚCI RUCHÓW :
próba pięta – kolano :
- polecamy choremu trafić piętą jednej nogi w kolano drugiej
- najpierw z otwartymi oczami potem z zamkniętymi
- powoli i szbko
- kolejno jedną i drugą kończyną
- ujawnia się ataksja móżdżkowa, lub tylnosznurowa
BADANIE CHODU :
- zwracamy uwagę na kończyny górne i dolne, na postawę chorego podczas chodzenia
- chory najpierw chodzi z otwartymi, a potem z zamkniętymi oczami
chód paretyczny (niedowładny) :
- chory chodzi powoli, małymi krokami, z trudnością przesuwa stopy (powłuczy nogami)
- jeśli niedowład jest szczególnie nasilony w prostownikach stóp chód staje się brodzący
- występowanie :
- niedowład wiotki kończyn dolnych
chód brodzący :
- z powodu opadnięcia stóp chory nadmiernie zgina nogi w kolanach
- występowanie :
chód kaczkowaty :
- podczas chodzenia kołysanie w biodrach
- uderzająca jest trudność wchodzenia na schody
- występuje niedowład mm. obręczy i ud
- występowanie :
- postępująca dystrofia mięśniowa (dystrophia musculorum progressiva)
chód spastyczny (kurczowy) :
- chory podczas chodzenia nie zgina kończyn w stawach kolanowych, z trudnością odrywa stopy od podłoża i przesuwając kończyny zaczepia palcami o podłogę
- występowanie :
- niedowład spastyczny kończyn dolnych
chód koszący :
- chodzenie umożliwiają głównie ruchy w stawie biodrowym
- wyprostne ułożenie kończyny jest powodem tego, że chory podczas chodzenia nie odrywając niedowładniętej stopy od podłogi zakreśla półkule (circumductio) czyli kosi
- jednocześnie kończyna górna zachowuje charakterystyczne ułożenie zgięciowe :
- ramię lekko odwiedzione, przedramię zgięte, ręka i palce ręki zgięte dłoniowo
- wystepowanie :
- spastyczny niedowład połowiczy pochodzenia mózgowego
- chód małymi kroczkami :
- jednoczesnie usztywnienie i pochylenie tułowia ku przodowi
- brak fizjologicznych współruchów kończyn górnych (balansowanie rąk) podczas chodzenia
- występowanie :
chód móżdżkowy :
- podobny do chodu człowieka pijanego
- chwianie się i zataczanie podczas chodzenia
- aby utrzymać równowagę chory szeroko rozstawia kończyny (chód na szerokiej podstawie)
- asynergia tułowia :
- brak prawidłowej koordynacji ruchów kończyn dolnych i tułowia
- chory podczas chodzenia jakby pozostawia tułów w tyle
- zamnięcie oczu nie zwiększa zaburzeń, lub tylko lekko je nasila
- w razie uszkodzenia robaka chory pada do tyłu
- w uszkodzeniu półkuli chory pada na stronę uszkodzoną
chód tylnosznurowy (generalski) :
- dyssymetria :
- kroki nierównej długości, zwykle większe niż prawidłowe
- chory nadmiernie zgina kolana, gwałtownie wyrzuca stopy i silnie uderza piętą o ziemię
- chód jest niepewny :
- podczas chodzenia chory stale patrzy na stopy
- zamknięcie oczu nasila zaburzenia
- występowanie :
- choroby przebiegające z uszkodzeniem sznurów tylnych :
- ~ wiąd rdzenia
- ~ zwyrodnienie sznurowe rdzenia
- ~ w niektórych postaciach zapalenia wielonerwowego (pobłonicze, alkoholowe) wskutek uszkodzenia obwodowych włókien przewodzących pobudzenia proprioceptywne
OBJAWY OPONOWE :
próba Romberga :
- polecamy choremu stanąć z przywiedzionymi stopami i następnie zamknąć oczy
- w niezborności tylnosznurowej :
- po zamknięciu oczu chory zaczyna się chwiać, może nawet upaść
- w uszkodzeniu móżdżku :
- chory chwieje się
- zamknięcie oczunie ↑ zaburzeń równowagi, lub tylko nieznacznie je nasila
- wzmocniona próba Romberga :
próba Babińskiego :
- stojącemu choremu nachylamy do tyłu głowę i tułów
- u zdrowych :
- lekkie zgięcie w stawach kolanowych i skokowych
- ataksja móżdżkowa:
próba Untenberga (chód kompasowy) :
- jeśli choremu z uszkodzoną półkulą, lub błędnikiem polecimy chodzić w miejscu z zamkniętymi oczami to wówczas obraca się w stronę uszkodzoną
Bibliografia :
1.Mazur „Neurologia – myślenie kliniczne”
2.Jakimowicz – „Neurologia kliniczna”
3.Fuller – „Badanie neurologiczne – to proste”
Masz ciekawy materiał który mógłby być opublikowny na naszej stronie? Przeslij go do nas!
Widzisz błąd? Prosimy daj nam znać: uwagi@fizjoterapeutom.pl
Podoba Ci się nasz artykuł? Pokaż go znajomym: